حکمت ۱۴ نهج البلاغه
من ضیعه الاقرب اتیح له الابعد
هرکس را که نزدیکانش واگذارند ، بیگانه اورا پذیرا می گردد .
امام عليه السلام در اين جمله به كسانى كه بستگان نزديكش نسبت به او بىمهرى مىكنند و رهايش مىسازند دلدارى و اميدوارى مىدهد كه نبايد از اين جريان مايوس گردند؛ خداوند راه ديگرى به روى او مىگشايد و مىفرمايد: «كسى كه نزديكانش او را رها سازند آنها كه دورند براى (حمايت از او و يارىاش) آماده مىشوند»؛ (مَنْ ضَيَّعَهُ الْأَقْرَبُ أُتِيحَ لَهُ الْأَبْعَدُ) . در واقع اين حكمت و رحمت الهى است كه انسانها به وسيلۀ بستگان و دوستان نزديك حمايت شوند؛ ولى اگر آنها به وظيفۀ خود عمل نكردند و به صلۀ رحم و مسئوليتهاى دوستى پشتپا زدند اين مسئوليت را بر عهدۀ ديگران مىگذارد تا بندهاش در ميان توفان حوادث تنها نماند. مثلا پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله طائفۀ قريش كه نزديكترين نزديكان او بودند نه تنها حمايتش نكردند بلكه به دشمنى او برخاستند؛ اما خداوند دورافتادهترين قبائل را از قبيلۀ قريش يعنى اوس و خزرج را به حمايت او برانگيخت كه از جان و دل او را حمايت كردند و آئين او را پيش بردند و جالب اينكه اوس و خزرج با هم عداوت و دشمنى ديرينهاى داشتند ولى در حمايت از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله متحد و متفق بودند و امثال اين موضوع در طول تاريخ بسيار ديده شده است. در حديث پرمعنايى از امام صادق عليه السلام مىخوانيم كه براى دلدارى و تسلى خاطر مىفرمايد: «كُنْ لِمَا لَا تَرْجُو أَرْجَى مِنْكَ لِمَا تَرْجُو؛ نسبت به آنچه اميدى به آن ندارى از آنچه اميد به آن دارى اميدوارتر باش» و جالب اينكه در ذيل اين حديث اشاره به داستان موسى عليه السلام شده و مىفرمايد: «موسى براى به دست آوردن شعلۀ آتشى به دنبال نورى كه از درخت برمىخواست روان شد ولى در آنجا پيام نبوت را دريافت داشت». احتمال ديگرى كه در تفسير اين كلمۀ حكمتآميز وجود دارد اين است كه امام مىخواهد بفرمايد: در صورتى كه نزديكان و بستگان از نيروهاى يكديگر استفاده نكنند و نسبت به هم بىاعتنا باشند اى بسا دورافتادگان آنها را مىربايند و از وجود آنان بهره مىگيرند
شرح مکارم شیرازی